Cổ huấn Trung Hoa phần 1

1 Tích thì hiền văn, hối nhữ truân truân, tập vận tăng quảng, đa kiến đa văn.
Lời hay thuở trước, răn dạy chúng ta, theo vần cóp nhặt, hiểu biết rộng ra.

2 Quan kim nghi giám cổ, vô cổ bất thành kim.
Xem nay nên xét xa xưa, ngày xưa chẳng có thì giờ có đâu.

3 Tri kỷ tri bỉ , tương tâm tỷ tâm.
Biết mình phải biết người ta, đem lòng mình để suy ra lòng người.

4 Tửu phùng tri kỷ ẩm, thi hướng hội nhân ngâm.
Gặp người tri kỷ ta nâng cốc, thơ chỉ bình ngâm mới bạn hiền.

5 Tương thức mãn thiên hạ, tri tâm năng kỷ nhân.
Đầy trong thiên hạ người quen biết, tri kỷ cùng ta được mấy người.

6 Tương phùng hảo tự sơ tương thức, đáo lão chung vô oán hận tâm.
Gặp lại vui như ngày mới biết, chẳng chút ăn năn trọn tới già.

7 Cận thủy tri ngư tính, cận sơn thức điểu âm
Gần nước biết tính cá, gần núi hiểu tiếng chim

8 Dị trướng dị thoái sơn khê thủy, dị phản dị phúc tiểu nhân tâm.
Đầy nhanh rút chóng suối rừng, dễ dàng tráo trở là lòng tiểu nhân.

9 Vận khứ kim thành thiết, thời lai thiết tự kim.
Ðộc thư tu dụng ý, nhứt tự trị thiên kim.
Vận hội lỡ làng vàng hoá sắt, thời cơ may mắn sắt như vàng.
Đọc sách nghiền ngẫm kỹ càng, một chữ đáng giá nghìn vàng hỡi ai.

10 Phùng nhân thả thuyết tam phân thoại, vị khả toàn phao nhứt phiến tâm.
Gặp nhau trò chuyện đôi câu, chớ nên gan ruột gót đầu phơi ra.

11 Hữu ý tài hoa hoa bất phát, vô tâm sáp liễu liễu thành âm.
Dụng ý trồng hoa hoa chẳng mọc, vô tâm cắm liễu liễu lên um.

12 Họa hổ họa bì nan họa cốt, tri nhơn tri diện bất tri tâm.
Hổ vẽ da khó vẽ xương, con người biết mặt biết lòng làm sao.

13 Tiền tài như phấn thổ, nhân nghĩa trị thiên kim.
Tiền của như đất bên đàng, nhân nghĩa mới thực ngàn vàng trong tay.

14 Lưu thủy hạ than phi hữu ý, bạch vân xuất tụ bản vô tâm.
Nước trôi cuối bãi đâu tình ý, mây tụ đầu non vốn tự nhiên.

15 Đương thời nhược bất đăng cao vọng, thùy tín đông lưu hải dương thâm.
Chẳng đứng cao để ngắm trông, nào ai tin được biển Đông sâu vời.

16 Lộ dao tri mã lực, sự cửu kiến nhân tâm.
Đường xa biết sưc ngựa tài, việc lâu mới thấy lòng người dở hay.

17 Lưỡng nhân nhất ban tâm, hữu tiền kham mãi kim.
Hai người khi đã thật lòng, có tiền nên sắm vàng ròng chả sao.

18 Nhất nhân nhất ban tâm, vô tiền khan mãi châm.
Mỗi người một dạ khác nhau, không tiền cũng cố mà cầu mua kim.

19 Tương kiến dị đắc hảo, cửu trụ nan vi nhơn.
Mới gặp nhau tốt dễ dàng, ở lâu chưa hẳn sẵn sàng vì nhau.

20 Mã hành vô lực giai nhân sấu, nhân bất phong lưu chỉ vi bần.
Ngựa không sức chạy do gầy yếu, người chẳng phong lưu chỉ vì nghèo.

21 Nhiêu nhân bất thị si hán, si hán bất hội nhiêu nhân.
Người rộng lượng hẳn không si ngốc, kẻ si ngốc không thể rộng lòng.

22 Thị thân bất thị thân, phi thân khước thị thân.
Chính người thân lại chẳng thân, chẳng người thân lại là thân mới kỳ.

23 Mỹ bất mỹ, hương trung thủy, thân bất thân, cố hương nhân.
Chẳng trong cũng nước ao nhà, chẳng thân cũng khách quê ta đó mà.

24 Oanh hoa do phạ xuân quang lão, khởi khả giáo nhân uổng độ xuân.
Chim, hoa còn sợ ngày xuân hết, chẳng lẽ con người uổng phí xuân.

25 Tương phùng bất ẩm không quy khứ, động khẩu đào hoa dã tiếu nhơn.
Gặp nhau chẳng cất chén mời, hoa đào trước động cười người về không.

26 Hồng phấn giai nhân hưu sử lão, phong lưu lãng tử mạc giáo bần.
Má hồng người đẹp đừng già sớm, du tử hào hoa chớ có nghèo

27 Tại gia bất hội nghinh tân khách, xuất ngoại phương tri thiểu chủ nhân.
Ở nhà khách khứa chẳng mời, ra ngoài mới biết ít người mời ta.

28 Hoàng kim vô giả, a ngụy vô chân.
Không giả chỉ có vàng ròng, những kẻ nịnh hót đừng mong thật thà.

29 Khách lai chủ bất cố , ưng khủng thị si nhân.
Khách vào chủ chả ngó ngàng, e là kẻ đó thuộc hàng ngây ngô.

30 Bần cư náo thị vô nhân vấn, phú tại thâm sơn hữu viễn thân.
Nghèo ở chợ đông không đứa hỏi, giàu nơi núi thẳm lắm người thăm.

31 Thùy nhân bối hậu vô nhân thuyết, ná cá nhân tiền bất thuyết nhân.
Ai vắng không nói chuyện người, thì trước người khác không ngồi nói ai.

32 Hữu tiền đạo chân ngữ, vô tiền ngữ bất chân.
Có tiền hễ nói người tin, không tiền nói chẳng ai tin câu nào.

33 Bất tín đãn khán diên trung tửu, bôi bôi tiên khuyến hữu tiền nhân.
Cứ xem bữa tiệc rượu mời, chén nào trước cũng chuốc người giàu sang.

34 Náo lý hữu tiền, tĩnh xứ an thân.
Chốn huyên náo dễ kiếm tiền, nơi tĩnh mịch giữ được yên.

35 Lai như phong vũ, khứ tự vi trần.
Đến như ào ạt gió mưa, khi đi sạch bóng như xua bụi trần.

36 Trường giang hậu lãng thôi tiền lãng, thế thượng tân nhân hãn cựu nhân.
Trường giang sóng sau dồn sóng trước, đời người mới phải đuổi theo xưa.

37 Cận thủy lâu đài tiên đắc nguyệt, hướng dương hoa mộc tảo phùng xuân.
Lầu gần mặt nước sớm trăng, cây gần ánh nắng chồi xuân nẩy nhiều.

38 Tiên đáo vi quân, hậu đáo vi thần.
Mạc đạo quân hành tảo, cánh hữu tảo hành nhân.
Người đến trước được làm vua, người đến sau phải nhận thua làm thần.
Chớ nói anh đi sớm, còn người đi sớm hơn.

39 Mạc tín trực trung trực, tu phòng nhân bất nhân.
Ngay trong ngay cũng đừng tin vội, mà hãy nên phòng nhân , chẳng nhân,

40 Sơn trung hữu trực thụ, thế thượng vô trực nhân.
Núi rừng còn có cây lên thẳng, ngay thẳng trên đời chẳng có ai.

41 Tự hận chi vô diệp, mạc oán thái dương thiên (lệch lạc).
Tự giận cành ta không nảy lá, chớ hờn ánh nắng mặt trời nghiêng.

42 Đại gia đô thị mệnh, bán điểm bất do nhơn.
Tất cả do số mệnh, chút đỉnh chẳng do người.

43 Nhất niên chi kế tại ư xuân, nhất nhật chi kế tại ư dần.
Một năm lo liệu từ xuân, một ngày tính toán từ Dần tính ra.

44 Nhất gia chi kế tại ư hòa, nhất sinh chi kế tại ư cần.
Một nhà mạnh phải thuận hoà, một đời muốn sướng phải lo chuyên cần.

45 Trách nhân chi tâm trách kỷ, thứ kỷ chi tâm thứ nhân [恕 thứ: Suy bụng ta ra bụng người. Luận ngữ : Tử Cống vấn viết : Hữu nhất ngôn nhi khả dĩ chung thân hành chi giả hồ ? Tử viết : Kỳ thứ hồ ! Kỷ sở bất dục, vật thi ư nhân Ông Tử Cống hỏi rằng : Có một chữ nào mà có thể trọn đời mình làm theo chăng ? Đức Khổng Tử đáp : Có lẽ là chữ thứ chăng ? Cái gì mà mình không muốn thì đừng làm cho người khác.]
Lấy trách người để trách mình, lấy thứ mình để thứ tình cho nhau.

46 Thủ khẩu như bình, phòng ý như thành.
Giữ miệng như giữ lục bình, sảy tay rơi vỡ tan tành còn chi.
Giữ ý như giữ thành trì, để giặc vào lọt còn chi là thành.

47 Ninh khả nhân phụ ngã, thiết mạc ngã phụ nhân.
Thà cho người phụ bạc ta, nhất thiết không thể là ta phụ người.

48 Tái tam tu trọng sự, đệ nhất mạc khi tâm.
Việc làm ba bẩy đắn đo, một lần cũng chẳng tự cho dối lòng.

49 Hổ sinh do khả cận, nhân thục bất kham thân.
Hổ lạ còn hay gần gũi được, người quen chưa hẳn đã là thân.

50 Lai thuyết thị phi giả, tiện thị thị phi nhân.
Những người đến nói điều kia nọ, chính ấy con người thích nọ kia.